အန်ထောနီ
သတ္တမတန်း သင်ရိုးညွန်းတမ်းအသစ်မှာ ကယား(ကရင်နီ)ပြည်နယ်က တိုင်းရင်းသားအမည်နာမနဲ့ ရိုးရာဓလေ့အကြောင်းတွေ မှားနေတယ်လို့ သက်ဆိုင်ရာ ဒေသခံတိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စုတွေက ထောက်ပြ ပြောဆိုနေကြပါတယ်။
ကယား(ကရင်နီ)လူမျိုးတွေရဲ့ အထွတ်အထိပ်ထားတဲ့ အဲဒိုပေါ်မီပွဲ (ခေါ်) ဒီးကူပွဲကို ဒီကူးပွဲလို့သာ ဖော်ပြထားခြင်း၊ ဒီးကူကို ဒီကူးဟု စာလုံးပေါင်းမှားယွင်းစွာ ရေးသားထားခြင်းနှင့် ၎င်းပွဲတော်ကိုလည်း ကောက်သစ်စားပွဲလို့ ဆရာကိုင်စာအုပ်မှာ ဖော်ပြထားခြင်းက လွှဲမှားနေတယ်လို့ ကယားစာပေနှင့်ယဉ်ကျေးမှုကော်မတီဥက္ကဌ ခူးဖဲညွန့်ရယ်က ပြောပါတယ်။
ယခင် ၂၀၁၇- ၂၀၁၈ ခုနှစ်က ကယားတစ်မျိုးသားလုံးညီလာခံမှာလည်း ဒီးကူပွဲအစား အဲဒိုပေါ်မီပွဲလို့သာ အသုံးပြုကြဖို့ အတည်ပြုချက် ယူပြီးသားဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
“ဒါပေမယ့်အလွယ်တကူသုံးနှုန်းချင်နေတဲ့ဒီ တခြားသော တိုင်းရင်းသားတွေက ဒီးကူဆိုတဲ့ဟာကို သုံးနှုန်းနေကြတယ်။ အခု ဒီအဲဒိုပေါ်မီရဲ့ အသုံးအနှုန်းကို ပြန်ပြီးတော့ အသုံးပြုနိုင်ဖို့ လွန်ခဲ့တဲ့ ၂၀၁၇-၁၈ တုန်းက ထေးငှားလျား တစ်ပြည်နယ်လုံးဆိုင်ရာ အဲဒိုပေါ်မီလို့ ကျနော်တို့ ပြန်လည်ပြီးတော့ အတည်ပြုချမှတ်ပြီးသားဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့လို့ ပြည်သူလူထုတွေကြားမှာဆိုရင် အဲဒိုပေါ်မီလို့ တွင်တွင်ကျယ်ကျယ် အသုံးပြုနေပါတယ်။”
ကျောင်းသားကိုင်စာအုပ် စာမျက်နှာ ၃၁-၃၂ ထဲတွင်လည်း အဲဒိုပေါ်မီပွဲတော်သည် ကောက်ညင်းထုတ်ပွဲတစ်ခုဖြစ်ကြောင်းကိုလည်း ရေးသားဖော်ပြထားပါတယ်။
တိုင်းရင်းသားများ၏ သဘောထားနှင့်မကိုက်ညီပဲ ခေတ်အဆက်ဆက်ကအမှားတွေကို တစ်နိုင်ငံလုံးအတိုင်းအတာဖြင့် ကလေးတွေကိုသင်ကြားမည်ဆိုပါက တိုင်းရင်းသားအချင်းချင်းကြားမှာ သွေးခွဲမှုများဖြစ်ပေါ်စေတယ်လို့ ကိုကျော်ထင်အောင်က ပြောပါတယ်။
“ ကောင်းကျိုးကိုမျှော်လင့်တယ်ဆိုရင် သက်ဆိုင်ရာဌာနေတိုင်းရင်းသားတွေနဲ့ ကြိုတင်ညိုနိုင်းတိုင်ပင်ပြီးမှသာလျင် ဒီလိုသင်ရိုးသစ်ကိုပြဌာန်းရမှာဖြစ်ပါတယ်။ အခုကျတော့ ခေတ်အဆက်ဆက်ကသွေးခွဲအုပ်ချုပ်လာပြီးတော့မှ မှားယွင်းခဲ့တဲ့ လူမျိုးစုတစ်စုကို လေးစုလောက်အထိကိုခွဲခြားတာတွေ အခေါ်အဝေါ်တွေအရ မနှစ်သက်တဲ့အခေါ်အဝေါ်တွေကိုလည်း ထည့်သွင်းပြီးတော့ရေးသားတာတွေက ကောင်းကျိုးထက်ဆိုးကျိုးကိုပဲပိုဖြစ်ပေါ်စေတယ် ဒီလိုလုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်ခြင်းကြောင့်မို့ ဖယ်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုကိုသွားနိုင်ဖို့အရေး ဒီအတွက်ကိုတိုင်းရင်းသားတွေရဲ့ သွေးစည်းညီညွတ်ချစ်ကြည်ရေးတွေကိုလည်း အများကြီးကိုထိခိုက်ပါတယ်။”
ဒါ့အပြင် ကယန်းဆိုတဲ့ စာလုံးပေါင်းသတ်ပုံကို ယန်းကို (ယမ်း)လို့ သုံးထားခြင်း၊ ဂေဘားဆိုတဲ့ စာလုံးပေါင်းသတ်ပုံလည်း ဘားကို (ပါး)အဖြစ်သုံးထားခြင်း အပြင် ကယားမျိုးနွယ်စု ၉ မျိုးထဲက ဇယိမ်း၊ ဂေခို၊ ကယန်း(ပဒေါင်း)၊ ယင်းဘော် ဆိုတဲ့ မျိုးနွယ်စု လေးစုက ကယန်းမျိုးနွယ်စု တစ်ခုတည်းသာဖြစ်တဲ့အတွက် လေးခုလုံးဖော်ပြခြင်းက မှားနေတယ်လို LAIN နည်းပညာအထောက်အကူပြုအဖွဲ့ ဘုတ်အဖွဲ့ရဲ့ ဥက္ကဌ ကိုကျော်ထင်အောင်ကထောက်ပြပြောဆိုပါတယ်။
၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ကယန်းမျိုးနွယ်စု ၄ မျိုးပေါင်းမှ ကယန်းတစ်မျိုးတည်သာဖြစ်ကြောင်းကို ကယန်းအဖွဲ့အစည်းအသီးသီးမှ လူထောင်ချီနှင့် ညီလာခံကျင်းပကာ လက်မှတ်ရေးထိုးကြပြီး အစိုးရနှင့်သက်ဆိုင်ရာဝန်ကြီးဌာနများတွင်လည်း တင်ထားပြီးဖြစ်တယ်လို့သိရပါတယ်။
ကယန်းမျိုးနွယ်စု လေးမျိုးရဲ့ အခေါ်အဝေါ်ကိုလည်းမှာလည်း ဇယိမ်း=ကယန်း(လထ)၊ ကယန်း(ပဒေါင်)=ကယန်း(လဝီ)၊ ဂေခို=ကယန်း(ဂေခို)၊ ယင်းဘော်=ကယန်း(ကငန်) စသည်ဖြင့် ပြောင်လဲခေါ်ဆိုခဲ့ကြကြောင်းကို ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင်သာ အတည်ပြုလက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကြပြီး အားလုံးကို ကယန်းမျိုးနွယ်စုတစ်ခုသာဖြစ်တယ်လို့ဆိုပါတယ်။
အခုလို တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စုတွေရဲ့ အခေါ်အဝေါ်မှားနေတာနဲ့ပတ်သက်လိုက် အခြေခံပညာဦးစီးဌာန သင်ရိုးညွန်းတမ်းရေးဆွဲတဲ့သူတွေနဲ့ တိုက်ရိုက်သက်ဆိုင်တယ်လို့ ကယားပြည်နယ် ပြည်နယ် ပညာရေးမှူးဦးလူစီယားနိုက အခုလိုပြောပါတယ်။
“အခြေခံပညာဦးစီးဌာန သင်ရိုးညွန်းတမ်းနဲ့ဆိုင်တယ်။ ငါတို့အဆင့်နဲ့ ဖြေလို့မရတဲ့ဟာပေါ့။ ပြောမယ်ဆိုရင် ဒါက တို့အဆင့်နဲ့ ဖြေပိုင်ခွင့်မရှိတဲ့ဟာပေါ့ အဲဒါကတော့ တကယ်တမ်းကတော့သူ သင်ရိုးရေးဆွဲတဲ့သူက သေချာချပြဖို့တော့ ကောင်းတာပေါ့ အားလုံးလက်ခံနိုင်တဲ့ အသုံးအနှုန်းကို ပြန်သုံးရမှာပေါ့။”
ထို့အပြင် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများကိုယ်တိုင်ကလည်း ကိုယ့်လူမျိုးအမည်၏ စာလုံးပေါင်းအမှန်ကို သတ်မှတ်ထားဖို့လိုကြောင်းနှင့် သတ်မှတ်ထားခြင်းရှိတယ်ဆိုပါက ပြန်ပြင်သင့်တယ်လို့ ဦးလူစီယားနိုကဆက်လက်ပြောပြခဲ့ပါတယ်။
ယခုလိုကျေုာင်းသုံးစာအုပ်ထဲမှာ မှားယွင်းဖော်ပြထားခြင်းမှာ အစိုးရပညာရေးဝန်ကြီးဌာနများမှ တိုင်းရင်းသားရေးရာဌာနများနှင့် တိုင်းရင်းသားစာပေရုံးများသို့ ကွင်းဆင်းလေ့လာမှုအားနည်းခဲ့ခြင်းကြောင့်ဖြစ်တယ်လို့ ကယန်းစာပေယဉ်ကျေးမှုကော်မတီ ယဉ်ကျေးမှုတာဝန်ခံ ဒေါ်ရင်မေ ကထောက်ပြပြောဆိုသွားပါတယ်။
“ စာလုံးပေါင်းမှားတယ်ဆိုတာ သူတို့ကလည်း သေသေချာချာမလေ့လာတာလည်းပါတယ်ပေါနော် ခုနကပြောသလိုမျိုးသူတို့ကိုယ်တိုင်ကွင်းဆင်းမယ် ဒီမှာတိုင်းရင်းသားရေးရာဌာနတွေလည်းရှိတယ် မရှိသည့်တိုင်လည်း ယဉ်ကျေးမှုသုတေသနတို့ ပြတိုက်တို့ အဲ့မှာသေချာလေးလုပ်ရင်ကောင်းတယ် ကိုယ်တိုင်မဆင်းလာနိုင်ရင်လည်း မက်ဆေ့ချ်လေး ဖုန်းလေးဆက်ပြီးတော့ အဲ့လိုမျိုးပြောသင့်တယ်” လို့ပြောပါတယ်။
အစိုးရအနေဖြင့် မှားယွင်းနေသောစာအုပ်မျာကို ပြင်ဆင်ဖို့အချိန်မရှိသောကြောင့် ဆရာ/မ များကိုယ်တိုင်ပဲ အမှန်ကိုသင်ကြားပေးရန်ညွန်ကြားထားတာရှိတယ်လို့သိရပါတယ်။
ကယား(ကရင်နီ) ပြည်နယ်ရှိ ဆရာ/မ များနှင့် ကျောင်းသား/သူများသည် တိုင်းရင်းသားဒေသခံဖြစ်၍ သင်ကြားရာတွင် အမှန်ကိုသင်ကြားပေးနိုင်သော်လည်း တစ်ခြားတိုင်းနှင့်ပြည်နယ်များမှာ စာလုံးပေါင်းအမှန်ကိုမသိသောကြောင့် အမှားအတိုင်းသင်ကြားသွားနိုင်ပြီး နောင်လာနောင်သားများအတွက်မကောင်းဘူးလို့ ကေကောကျေးရွာ အလယ်တန်းပြဆရာမ ဒေါ်ယွာအယ်ဖောက ဆိုပါတယ်။
“ အဲ့လိုအမှားပဲဆက်သင်မယ်ဆိုရင် ကျမတစ်ယောက်အနေနဲ့ဆိုရင် ခုနကပြောသလိုမျိုးပေါ့ ကယန်းက (န်) ကယန်းတွေရှိတယ် (မ်) နဲ့ယမ်းတဲ့ ကယမ်းတွေရှိတယ် ဆိုပြီးတော့ အဲ့လိုမျိုး တစ်ခြားမသိသောတိုင်းရင်းသားလူမျိုးတစ်ချို့တွေက ကျမတို့ကယန်းကို အဲ့လိုမျိုးထင်ကောင်းထင်လာနိုင်တယ် အဲ့တော့ နောင်လာနောင်သား ကျမတို့ရဲ့ကလေးတွေအတွက်တော့ မကောင်းဘူးပေါနော်” လို့ပြောပါတယ်။
ယခုအချိန်သည် Covid ကာလဖြစ်သည့်အတွက် ကျောင်းဖွင့်ချိန်နောက်ကျနေသာ်လည်း မှားယွင်းစွာပုံနှိပ်ထားသော ကျောင်းသုံးစာအုပ်များသည် သက်ဆိုင်ရာပညာရေးမှုုးရုံးများသို့ရောက်ရှိနေပြီး သက်ဆိုင်ရာကျောင်းများမှထုတ်ယူဖို့လုပ်ဆောင်နေကြပြီလို့သိရပါတယ်။
တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများ၏ အသုံးအနှုန်းအခေါ်အဝေါ်များကို အတွင်းကျလေ့လာသင့်ပြီး ယခုလို တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများ၏အကြောင်းများကို မှားယွင်းစွာဖော်ပြခြင်းမှာ ကယားပြည်နယ်တစ်ပြည်နယ်တည်းမဟုတ်ပဲ တစ်ခြားပြည်နယ်ရှိတိုင်းရင်းသားများ၏ အကြောင်းအရာတစ်ချို့လည်းမှားယွင်းနေတယ်လို့သိရပါတယ်။
